بازخوانی یک جنایت در رژیم پهلوی/ نقش جلسات قرآن حاج رحیم مسکین در قیام دانش‌آموزان همدانی

کلید واژه ها :

به گزارش خبرنگار مذهبی پایگاه ستارگان به نقل از ایکنا، حجت‌الله کریم‌پور، مسئول اجرایی جلسات قرآنی مکتب امام زمان(عج) همدان با حضور در دفتر ایکنای همدان ضمن بازخوانی قیام ۳۰ مهر دانش‌آموزان همدانی قبل از پیروزی انقلاب، اظهار کرد: همدان از قدیم به‌عنوان دارالمؤمنین شناخته می‌شد، تقابل سیاسی بین مردم و نظام‌‌های طاغوت طی دوران‌ مختلف در این خطه وجود داشته و این مهم در زمان رضاخان و مسئله کشف حجاب بسیار پررنگ بود، به‌طوری که بسیاری از متدینین برای مقابله با این ستم به روستاهای اطراف همدان می‌رفتند.

وی با اشاره به اینکه در فرهنگ شیعه دو مسئله مهم مهدویت و انتظار و فرهنگ عاشورا وجود دارد، تصریح کرد: قرآن کریم در آیه چهارم سوره قصص به مسئله انتظار می‌پردازد و ایجاد حکومت عدل جهانی را به مؤمنان بشارت می‌دهد، همچنین اعتقاد به فرهنگ عاشورا موجب ایجاد روحیه ظلم‌ستیزی در شیعه می‌شود که این تفکر موجب می‌شود فرهنگ بیگانه و سکولاریسم را نپذیرد. این دو دیدگاه باعث شد مردم همدان و به‌خصوص قرآنیان حکومت‌های ظالم را در طول تاریخ نقد کنند.

کریم‌پور که به‌عنوان یکی از دانش‌آموزان حاضر در حماسه ۳۰ مهر همدان بود، بیان کرد: سال ۱۳۴۲ که نهضت ۱۵ خرداد شکل گرفت، در بازار همدان حمایت از این نهضت بسیار قوی بود، فعالیت بازاریان و از طرف دیگر نیز هیئتی‌ها موجب شد فرزندان به‌گونه‌ای تربیت شوند که نسبت به حلال و حرام حساس باشند و این اعتقاد به تقابل با نظام شاهنشاهی منجر شد، چراکه این نظام به دنبال فساد و بی‌بندوباری و ترویج آن در بین مردم بود.

نقش فعال بازاریان همدان در پیروزی انقلاب

این فعال قرآنی در همدان با اشاره به اینکه در پیروزی انقلاب مردم بازار نقش بسیار مهمی را ایفا کردند، توضیح داد: در دوران طاغوت، بیشتر اقدامات انقلابی در بازار صورت می‌گرفت. در آن دوره تمام ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی ما زیر سلطه آمریکا بود و در اصل سفارت آمریکا در ایران بود که بر کشور ما حکومت می‌کرد، انتخابات نمایندگان مجلس در آن زمان برگزار می‌شد اما نظام شاهنشاهی نمی‌خواست اکثریت مردم در این انتخابات شرکت کنند و مردم سیاسی باشند، از طرفی این انتخابات نمایشی بود و نمایندگان از پیش با نظر آمریکا تأیید شده بودند تا هرچه می‌خواهند در مجلس از سوی نمایندگانی که خود انتخاب کرده‌اند به راحتی تصویب شده و به قانون تبدیل شود. در ارتش نیز افسران نظامی ما در اصل هیچ کاره بودند حتی کوچکترین اقدام‌ها از جمله درجه افراد با نظر امریکایی‌ها انجام می‌شد.

جلسه قرآن حاج رحیم مسکین و ارتباط دانش‌آموزان

وی گفت: در این بین جلسات مذهبی در سطح شهر برقرار بود، جلساتی همچون جلسه قرآن حاج رحیم مسکین که منشأ آگاهی و بیداری مردم به‌ویژه دانش‌آموزان همدانی بود که به‌عنوان قرآن‌آموز در این جلسات حضور داشتند، اعضای این جلسات با افراد دیگر نیز در ارتباط بودند. یکی از این افراد که با او در ارتباط بودیم شهید هادی خضریان بود که رساله امام خمینی(ره) و بیانیه‌های ایشان را توزیع می‌کرد و خود جلسه تفسیر قرآن برپا می‌کرد. در این جلسه تفسیر سوره انفال را برای ما بیان می‌کرد و روشنگری‌هایی در مورد این سوره و مسائل روز دوران از جمله میزان ذخایر نفتی و خیانت‌هایی که در این مورد شاه انجام می‌داد را برایمان بیان می‌کرد.

کریم‌پور تصریح کرد: این ارتباط و دوستی‌ها که در جلسات قرآن شکل می‌گرفت باعث می‌شد خیانت‌های رژیم رو شود. افکار و عقاید اسلامی و روحیه استکبارستیزی در مردم باعث شد حتی افرادی که مذهبی هم نبودند و در این جلسات حضور نداشتند به‌واسطه فقر عمومی که در جامعه وجود داشت، با انقلابیون همراه شوند، در آن زمان دو سوم جامعه در فقر شدید به سر می‌بردند، اکثر محصلان برای امرار معاش خانواده‌هایشان مجبور به کار کردن بودند، تقابل بین فرهنگ اسلام و حکومت شاهنشاهی عامل دیگری برای همراهی عموم مردم در تحقق انقلاب بود.

نفرت فرهنگی مردم نسبت به رژیم شاه

مسئول اجرایی جلسات قرآنی مکتب امام زمان(عج) همدان بیان کرد: حتی در مدارس ابتدایی با وجود سن کم بچه‌ها، به رژیم انتقاد می‌شد و ظلم‌های حکومت بیان می‌شد، همه از نصب عکس شاه بر دیوار کلاس ناراحت بودند، لذا نفرت از رژیم شاه در بین مردم و دانش‌آموزان عمیق بود.

وی ادامه داد: سال ۱۳۵۶ در پی شهادت مصطفی خمینی فرزند امام(ره) مراسم‌ مختلفی در سطح شهر و روستاها برگزار شد، پس از آن هم در پی قیام مردم قم در ۱۹ دی که به‌دلیل اعتراض روحانیون به توهینی که در روزنامه اطلاعات وقت صورت گرفت در همدان نیز اعتراضات مردمی گسترده‌تر شد.

کریم‌پور افزود: شهید احسان تقی‌پور دانش‌آموزی بود که بسیار هنرمندانه طرحی از قیام خونین مردم قم را به تصویر کشیده بود؛ این نقاش هنرمند اسم هر دانش‌آموز کلاس را به شکل حرم حضرت معصومه(س) که از آن خون می‌چکید نقاشی کرده بود و با پیام تسلیت آن را به بچه‌های کلاس می‌داد.

مسجد پیغمبر(ص)؛ پاتوق مذهبی‌های همدان

مسئول اجرایی جلسات قرآنی مکتب امام زمان (عج) همدان با بیان اینکه پس از جریان قیام ۱۹ دی، مسجد پیغمبر(ص) پاتوق مذهبی‌های همدان شد، گفت: این مسجد با استقبال بسیاری از سوی انقلابیون روبه‌رو شد. جلسات مستمری جمعه شب‌های هر هفته در این مسجد پس از نماز برگزار می‌شد که سخنرانی از سوی روحانی مسجد حاج آقا عالمی برگزار می‌شد و نوار و اعلامیه‌های امام(ره) رسما در بین مردم پخش می‌شد. 

کریم‌پور با اشاره به ورود آیت‌الله مدنی به همدان و تسریع فعالیت‌های انقلابی در این شهر یادآور شد: اول دی‌ماه سال ۵۷ با ورود آیت‌الله مدنی به همدان انقلاب رنگ و بوی دیگری گرفت، استقبال پرشوری از این عالم مردمی صورت گرفت، در مساجدی همچون مسجد جامع و مسجد میرزاداوود مراسم بیشتری برگزار می‌شد؛ از جمله مراسم شهدای کرمان، یزد و تبریز، و مردم در این مراسم‌ شعارهایی علیه شاه می‌دادند که منجر به درگیری می‌شد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از اعتراضات گسترده مردم همدان مربوط به تشییع جنازه آیت‌الله ملاعلی معصومی همدانی(آقای آخوند) بود که شعارهای زیادی علیه شاه گفته شد، در مراسم چهلم ایشان نیز هادی غفاری فرزند آیت‌الله حسین غفاری از مبارزان انقلابی تهران که ساواک سر او را با مته سوراخ کرده و او را به شهادت رسانده بود، سخنرانی تندی علیه شاه داشت که در این مراسم هم بین نیروهای شاه و انقلابیون درگیری ایجاد شد.

کریم‌پور بیان کرد: پس از آن، آغاز سال تحصیلی بود که در دوران شاهنشاهی کلاس‌های مدرسه تقریبا تا اواسط آبان تشکیل نمی‌شد، چراکه ۴ آبان و ۹ آبان تولد شاه و ولیعهد بود، تا برای برپایی جشن دانش‌آموزان را به استادیوم قدس ببرند و این جشن در اولویت باشد.

وی اظهار کرد: مهر سال ۵۷ هر روز در مدرسه در زنگ تفریح اعتراضاتی داشتیم، بعد از مدرسه هم در سطح خیابان به اعتراض علیه رژیم شاه می‌پرداختیم، در روز اول مهر حدود ۱۰۰ یا ۱۵۰ دانش‌آموز از دبیرستان امام(ره) بودیم که رفته رفته این اعتراضات گسترده‌تر شد که در روز ۳۰ مهر ۵۰۰ نفر از دبیرستان امام حضور پیدا کردند؛ دانش‌آموزان سایر مدارس از جمله دبیرستان شریعتی و هنرستان صنعتی نیز تا قبل روز حماسه ۳۰ مهر با ما هماهنگ شدند.

اعتراضات دبیرستان پروین اعتصامی جرقه قیام ۳۰ مهر

مسئول اجرایی جلسات قرآنی مکتب امام زمان (عج) همدان با اشاره به نحوه به وقوع پیوستن حماسه ۳۰ مهر بیان کرد: جرقه ایجاد این حماسه یک روز قبل از آن یعنی ۲۹ مهر زده شد، در این روز دانش‌آموزان دبیرستان دخترانه پروین خارج از مدرسه به برپایی تظاهرات علیه رژیم ستم‌شاهی پرداخته بودند که نیروهای پلیس به آنها حمله می‌کنند و وارد حیاط مدرسه شده و چند نفر را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند، در نهایت خبر این اتفاق بازتاب زیادی پیدا کرد، فردا در اعتراض به این موضوع غیرت مذهبی دانش‌آموزان به جوش آمد و همه مدارس با هم هماهنگ شدیم، این هماهنگی از طریق جلسات قرآن و ارتباط دوستانه با دانش‌آموزان سایر مدارس اتفاق افتاد.

وی تصریح کرد: ۳۰ مهر قرار بود همه دانش‌آموزان از مدرسه خود به سمت میدان حرکت کنند ما از دبیرستان امام(ره) به سمت بازار و سپس به میدان رسیدیم؛ همزمان دبیرستان علویان، دیباج، ابن سینا و شریعتی نیز به میدان رسیدند نیروهای نظامی احساس کردند که کنترل شهر از دست آنها خارج شده است. دانش‌آموزان شروع به شعار دادن کردند و در این شرایط مأموران شروع به تیراندازی هوایی و زدن گاز اشک‌آور کردند. تظاهرات به‌سوی خیابان شهدا کشیده شد که آن موقع به نام خیابان شورین معروف بود. ما به سمت کوچه مسجد آیت‌الله آخوند رفتیم، روحانیون حوزه هم وقتی دیدند درگیری شدت گرفته به تظاهرات پیوستند، بازار تعطیل شد و مردم هم به کمک آمدند. تیراندازی به شدت خود رسید و دیگر گاز اشک‌آور همه جای شهر را پر کرده بود. این فضا تا دو سه ساعت ادامه پیدا کرد ما هم در این بین کارتن آتش می‌زدیم تا بچه‌ها را از مهلکه بیرون بکشیم تا گیر نیروهای ساواک نیفتند.

کریم‌پور اظهار کرد: سرگرد کازرونی، رئیس کلانتری با شدت گرفتن اوضاع خود به پشت بام هتل یاس در ابتدای خیابان شهدا رفت و شروع به تیراندازی کرد، در این درگیری ۱۶ نفر مجروح و سه نفر از جمله باقر مصفا، نصرت‌الله داوری و شکرالله حیدری که همه از افراد مسن در تظاهرات بودند به شهادت رسیدند.

اعتراضات گسترده ۳۰ مهر همدان تیتر یک روزنامه‌های کشور شد

این فعال قرآنی یادآور شد: نزدیک ساعت یک یا یک و نیم که تظاهرات تمام شد تصور این بود که نزدیک به صد نفر شهید شده‌اند، همه به سمت بیمارستان اکباتان برای اهدای خون رفتیم، باور نمی‌کردیم فقط سه نفر شهید شده باشند. این قیام بازتاب جهانی گسترده‌ای داشت چون درگیری فیزیکی شدیدی اتفاق افتاده بود، تمام روزنامه‌ها تیتر زدند «همدان در آتش و خون»؛ مراجع این درگیری را محکوم کردند؛ امام راحل در پاریس سخنرانی کرد و گفت «آقای کارتر می‌گوید شاه می‌خواهد دموکراسی ایجاد کند بروید همدان و این دموکراسی را ببینید.» دانشجویان دانشگاه بوعلی نیز فردای این واقعه اعتراض کرده و به راهپیمایی علیه این درگیری نیروهای نظامی با دانش‌آموزان پرداختند، کارمندان دست به اعتصاب زدند، بازار سیاه‌پوش و تعطیل شد و این تعطیلی تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد.

کریم‌پور بیان کرد: میدان که در آن زمان میدان پهلوی نام داشت به نام امام خمینی(ره) تغییر پیدا کرد، در کبودراهنگ نیز در پنجم آبان دانش‌آموزان در حمایت از این واقعه تظاهرات کردند و در این تظاهرات ۱۸ نفر مجروح و پنج نفر شهید شدند.

وی ادامه داد: دانش‌آموزان سراسر کشور به تبع این قیام شروع به اعتراض کردند و این اعتراضات سراسری تا ۱۳ آبان که تعداد زیادی از دانش‌آموزان به شهادت رسیدند ادامه داشت و روز دانش‌آموز نام گرفت. در این اعتراضات شعار «درود بر همدان برادر قهرمان» سر داده می‌شد. جنبش دانش‌آموزی از همدان پایه‌گذاری شد و در واقع گسترده‌ترین تظاهرات دانش‌آموزی بود.

مسئول اجرایی جلسات قرآنی مکتب امام زمان(عج) همدان بیان کرد: قبل از پیروزی انقلاب ما در جلسات قرآنی مکتب امام زمان(عج)، کتاب‌های محمود حکیمی که رمان‌های مذهبی بسیار قوی داشت را مطالعه می‌کردیم؛ در این کتاب‌ها شخصیت‌های مذهبی، خیلی خوب به تصویر کشیده شده بودند.

کریم‌پور اظهار کرد: در جریان ۳۰ مهر همدان باید بگویم قیام دانش‌آموزان همدان نقش کاتالیزور برای شتاب دادن به وقایع انقلاب را داشت. بعد از این واقعه در نهاوند مجسمه شاه پایین آورده شد. فردای آن روز هم در میدان قائم مجسمه داریوش پایین آورده شد، چندی بعد هم ساختمان حزب رستاخیز که حزب رسمی شاه محسوب می‌شد به آتش کشیده شد. اعتصاب‌ها و درگیری‌ها ادامه داشت و مردم دیگر سر مزار شهدا در باغ بهشت جمع می‌شدند و شعار می‌دادند.

وی یادآور شد: در بین دانش‌آموزان مدرسه امام(ره) بعد از واقعه ۳۰ مهر گروه انقلابی مختار تشکیل شد که مسئول این گروه شهید احسان تقی‌پور بود و سعید شعبانی، محمد متقی و جواد خادم از اعضای این گروه بودند. هدف این گروه مقابله مسلحانه با پلیس بود.

تشکیل گروه انقلابی مختار و حدید

کریم‌پور گفت: در این گروه مواد انفجاری دست‌ساز درست می‌کردیم؛ قرار شد این مواد را در بین نظامیان و خودروی آنها بریزند، من مخالفت کردم و گفتم شاید مردم بی‌گناه هم در این حرکت کشته شوند؛ به‌عنوان مسئول و مشاور گروه نزد آیت‌الله مدنی رفتم، آیت‌الله مدنی جذبه خاصی داشت؛ من هم یک نوجوان بودم و ابهت ایشان من را گرفت، برایشان توضیح دادم به شدت عصبانی شده و برخورد کرد؛ گفت شما در این صورت قاتل می‌شوید، آنها مگر کسی را کشته‌اند که می‌خواهید بکشیدشان؟ و ما که تازه در فکر چنین فعالیت‌هایی بودیم قبل از انجام هیچ حرکتی متوجه اشتباه بودن این روش مبارزه شدیم. باید تأکید کنم رعایت مسائل شرعی برای رهبران انقلاب مهم بود و این‌طور نبود که علیه شاه هر اقدامی انجام شود.

وی با اشاره به نفوذ آیت‌الله مدنی حتی در بین مخالفان و عناصر رژیم شاه، تصریح کرد: این نفوذ و اثرگذاری به‌گونه‌ای بود که در تظاهرات قبل از پیروزی انقلاب مجسمه شاه که در مرکز شهر بود توسط خود ارتش و نظامیان پایین آورده شد، در کل مدیریت در انقلاب به‌گونه‌ای بود که در اواخر و نزدیکی پیروزی انقلاب دیگر شرکت نفت به سازمان ساواک نفت نمی‌داد.

کریم‌پور بیان کرد: ایجاد گروه مختار و حدید، از دستاوردهای ۳۰ مهر بود که بعدها گروه حدید دست به ترور و اعدام سرگرد کازرونی، رئیس کلانتری در همدان زدند و سپس انجمن اسلامی در ادارات همدان برای شکل‌دهی به نهضت امام(ره) به‌صورت خودکار شکل گرفت. همچنین کتابخانه‌های مساجد نیز یکی پس از دیگری تأسیس شد و در آن زمان کتابخانه شهید مطهری در مسجد کوچه قصابان را ایجاد کردیم. در مدارس هم انجمن اسلامی در جهت دفاع از انقلاب تشکیل شد که فعالیت‌های مطالعاتی و انقلابی می‌کردند.

وی در پایان اظهار کرد: اميدواريم هرچه زودتر با ظهور حضرت مهدی(عج) پرچم این انقلاب به دست ایشان بیفتد و حکومت جهانی اسلام تحقق یابد.