سیره سیاسی ائمه اطهار از زبان شهید مطهری /60

آیا عدالت امری فطری است ؟

به گزارش خبرنگار سیاسی پایگاه اطلاع رسانی ستارگان ، استاد شهید مرتضی مطهری در ادامه کتاب سیری در سیره اائمه ی اطهار علیهم‌السلام و پس از بیان مفهوم اساسی عدالت ، پرسشی را مطرح می‌کند و می گوید: زیبایی ، در وجود انسان امری فطری است ؛ انسان هرگاه عنصر زیبایی در جهان می‌بیند ، آن را تحسین می‌کند. اما آیا عدالت هم امری فطری است ؟ آیا حتی اگر انسان با وجود عدالت خودش منفعتی نداشته باشد ، همچنان می‌تواند عدالت‌خواه باشد ؟!

استاد مطهری به عقیده ی فلاسفه ی غرب در این مورد می‌پردازد و خاطرنشان می سازد : عده ای معتقدند در نهاد و فطرت بشر ، قوه و نیرویی به نام عدالت اصلا وجود ندارد ! آن‌ها می‌گویند عدالت اختراع مردمان ضعیف است و مردم ضعیف عدالت را برای منفعت خود اختراع کرده‌اند . می‌گویند همان انسانی که طرفدار عدالت بود ، زمانی که به قدرت برسد ، همان‌کاری را می‌کند که فرد ظالم می‌کرد ! برای مثال نیچه ، فیلسوف معروف آلمانی ، می‌گوید :«چقدر زیاد اتفاق افتاده که من خندیده‌ام زمانی که ضعفا دم از عدالت می‌زنند. می‌بینم این‌ها که می‌گویند عدالت می‌خواهیم ، چنگال ندارند . اگر آن‌ها هم چنگال داشتند ، دم از عدالت نمی‌زدند.»

مولف کتاب سپس اینچنین ادامه می‌دهد : همین افراد به دو دسته تقسیم می‌شوند . یک دسته مانند نیچه و ماکیاول که می‌گویند بشر حتی به عنوان یک آرزو هم نباید دنبال عدالت برود ! فقط باید به دنبال نیرو و قدرت باشد . دومین دسته می‌گویند باید به دنبال عدالت رفت ، اما نه بخاطر اینکه من عدالت را می‌خواهم ، بلکه به دلیل مصلحت جمع! برتراند راسل ، طراح این نظریه است . راسل می‌گوید :« انسان به حسب طبیعت خود منفعت پرست است و این حرف ، دوم ندارد . پس برای برقراری عدالت باید علم و دانش بشر را تقویت کرده و به او بگوییم ای بشر ، منفعت تو در این است که عدالت در جمع برقرار باشد . درست است که تو در حکم طبیعتت می‌خواهی به خانه ی همسایه‌ات تجاوز کنی ؛ اما اگر این‌کار را انجام دهی او هم به خانه ی تو تجاوز می‌کند . پس مصلحت جمع در عدالت است.»

استاد و معلم انقلاب اسلامی اما در ادامه این نظریه را چنین نقد می‌کند : نظر براتراند راسل هم تئوری ای غیر عملی است . چراکه زمانی که من قدرتی به دست بیاورم که هیچ ترسی از همسایه ام نداشته باشم ، آن وقت چطور می‌توانم عادل باشم ؟! اگر در نهاد انسان صرفا منفعت طلبی جای گرفته است ، چطور زمانی که هیچ قدرتی جلویم نیست عادل باشم ؟!

وی در ادامه می افزاید : دسته ی سومی هم وجود داردن که می‌گویند عدالت عملی است ، اما نه از راه انسان ! نه می‌شود انسان را طوری تربیت کرد که عدالت را از عمق وجودش بخواهد و نه می‌توان او را آنقدر از نظر علم تقویت کرد که منفعتش را در عدالت بداند . عدالت را باید از خدای ماشین ها خواست ! تحولاتی که ابزار های اقتصادی و تولیدی ایجاد می‌کند ، جامعه را تبدیل به جامعه ای سوسیالیست می‌کند و مردم چاره ی دیگری بجز عدالت طلبی ندارند!

منبع : سیری در سیره الائمه اطهار علیهم‌السلام

مؤلف: استاد شهید مرتضی مطهری

صفحات : ۲۲۴_۲۲۸

تلخیص : زهرا ذاکری