سیره سیاسی ائمه اطهار از زبان شهید مطهری /57

همکاری با خلفا ، امری حرام یا مستحب ؟!

به گزارش خبرنگار سیاسی پایگاه اطلاع رسانی ستارگان ، استاد شهید مرتضی مطهری در ادامه کتاب سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام و در بیان روش سیاسی برخورد امام رضا علیه السلام با مامون خلیفه عباسی، ضمن بیان علت پیشنهاد مأمون به امام رضا (ع) در موضوع ولایتعهدی ، به علت قبول ولایتعهدی مأمون از سوی امام رضا (ع) پرداخته و به موضوع احتمال پیشنهاد ولایت عهدی از سوی فضل بن سهل می پردازد.

احتمال ابتکار پیشنهاد ولایت عهدی از سوی فضل بن سهل ذوالریاستین

استاد مطهری در این زمینه خاطر نشان می کند: اگر فرض را بر ابتکار از سوی فضل بگذاریم ، و بگوییم او برای بازگرداندن ایران به زمان قبل از ظهور اسلام پیشنهاد ولایتعهدی امام رضا (ع) را مطرح کرد ، پس امام رضا (ع) برای قبول این ولایت عهدی، کار صد در صد صحیحی انجام دادند . امام رضا (ع) بخاطر جلوگیری از نابودی اسلام ، مجبور به قبول شر کوچکتر که مأمون بود شدند و از شر بزرگتر که فضل بن سهل بود ، با قبول ولایتعهدی و همکاری حداقلی با مأمون ، جلوگیری کردند .

 احتمال ابتکار پیشنهاد ولایت عهدی از سوی مأمون عباسی

شهید مطهری سپس ادامه می دهد: در اسلام اصلی حاکم است و آن اینکه هر اقدامی که منجر به قتل خود شود ، حرام است . اما این حرام در برخی موارد جایز می شود ؛ مانند اقدام امام حسین (ع) . زمانی که به کشتن دادن خود، تاثیر بیشتری پیرامون اسلام بگذارد ، این قتل، جایز بلکه واجب است .

مولف کتاب در ادامه  پرسشی مطرح می کند و می گوید : اما آیا در زمان امام رضا (ع) عدم تقبل ولایت عهدی که منجر به فوت و شهادت ایشان به دست مامون می شد ، تاثیری به بزرگی تاثیر قیام عاشورا داشت ؟ خیر ! زنده ماندن امام رضا (ع) با اینکه می دانستند در نهایت پس از چند سال مسموم خواهند شد ، بسیار تاثیر بیشتری از مرگ و شهادت ایشان داشت پس در این شرایط ، عدم تقبل ولایتعهدی که منجر به مرگ ایشان می شد ، حرام بود !

شهید مرتضی مطهری می افزاید : ائمه اطهار علیهم السلام ، همکاری با خلفا و ظالمین را به شدت نهی می کنند ؛ اما در برخی موارد همین نهی، امری مستحب می شود ! زمانی که همکاری با ظالمین در قالب خدمت به جامعه ی مسلمین باشد ، (خدمت حتی می تواند در حد امر به معروف و نهی از منکر باشد) امری مستحب است و قرآن ، سیره ائمه و فقه،  این امر را بسیار سفارش کرده اند .

نویسنده کتاب سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام در ادامه توضیح می دهد : حضرت موسی بن جعفر (ع) که صفوان جمال را از فروش کاروان خود به هارون نهی می کند و می گوید این همکاری با ظالم است ، در عین حال بخاطر استفاده احسن از جایگاه علی بن یقطین در دستگاه خلافت عباسی به او می گویند تشیع خود را کتمان کن اما در این دستگاه باش تا بتوانی برای خدمت به جامعه ی اسلامی ، کار کنی ! پس همکاری با خلفا و دشمنان ، زمانی که منجر به پیشرفت جامعه اسلامی شود بسیار لازم است و اگر کسی بگوید این مقدار هم نباید باشد تعصب بی جهتی دارد !

استاد همچنین در ادامه مسأله پذیرش ولایت جائر را چنین شرح می دهد : مسأله ولایت جائر که شیخ انصاری در کتاب "مکاسب" آن را نقل کرده است ، یعنی قبول پست از ناحیه ظالم . که طبق گفته های قبل فی ذاته حرام است اما زمانی که در راه خدمت به اسلام باشد ، حتی واجب هم می شود ! در زمان امام رضا علیه السلام هم ایشان پس از تقبل ولایت عهدی از سوی مأمون ، تمام اقدامات شان را در جهت نفع دستگاه امامت و در نتیجه اسلام تعبیه کردند.

شهید مطهری سپس تأکید می کند : ثابت شدن شخصیت علمی امام رضا علیه السلام ، یکی از نفع های بسیار بزرگ قبول ولایت عهدی ایشان به حساب می آید . چنانکه مباحثات علمی میان حضرت رضا علیه السلام با علمای یهود و نصاری، آوازه قدرت علمی امام و پیروزی ایشان بر همه علما را در همه بلاد اسلامی منتشر ساخت.

منبع : سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام

مؤلف : استاد شهید مرتضی مطهری

صفحات : ۱۸۹_۲۰۵

تلخیص : زهرا ذاکری